Dutch Birding volume 28 (2006) no 4

Herkenning van Roze Roodmus en Blyths Roodmus

Blyths Roodmus Carpodacus grandis werd veelal als een ondersoort van Roze Roodmus C rhodochlamys beschouwd. Beide taxa vertonen echter verschillen in morfologie en geluiden en worden in verschillende recente publicaties als twee soorten opgevat. Grandis komt voor vanaf de westelijke Himalaya tot in de omgeving van de Ferganavallei in het grensgebied van Kirgizstan, Oezbekistan en Tadzjikistan. Rhodochlamys komt voor vanaf de Ferganaregio en het Kunlungebergte tot Mongolië. De precieze verspreiding van beide taxa in verschillende gebieden, vooral rond Fergana, staat ter discussie en het is onbekend of beide sympatrisch voorkomen. Een belangrijke oorzaak voor deze onduidelijkheid is het ontbreken van goede determinatieliteratuur voor deze taxa. Dit artikel bespreekt de veldherkenning van beide soorten en hun verspreiding, en is gebaseerd op veldwaarnemingen van beide soorten in Kazachstan, Kirgizstan, Oezbekistan en Tadzjikistan en op onderzoek aan balgen in zoölogische musea in Tring, Engeland, Almaty, Kazachstan, en Tashkent, Oezbekistan.

Grandis en rhodochlamys verschillen in structuur. Grandis heeft een langere vleugel en een kortere staart. De snavelvorm verschilt ook, hoewel hier de variatie groter is: rhodochlamys heeft meestal een kortere en hogere snavel; het culmen is convex, terwijl deze bij grandis rechter is en de snavel daardoor meer kegelvormig.

Adulte mannetjes verschillen voornamelijk in koppatroon. Grandis heeft een wittere, meer contrasterende wenkbrauwstreep. Deze is bij rhodochlamys minder duidelijk door een band van zilverwitte veren over het voorhoofd. Bij grandis reikt de kleur van de kruin als een smalle centrale streep tot aan de basis van de bovensnavel. De duidelijkheid van de wenkbrauwstreep is sterk afhankelijk van de lichtomstandigheden en bij beide soorten is de wenkbrauwstreep veel minder opvallend wanneer de kop zich in de schaduw bevindt. Algemene kleurverschillen in het verenkleed, zoals beschreven door andere auteurs, zijn gering en van weinig waarde bij veldherkenning.

Vrouwtjes en onvolwassen mannetjes werden meestal ondetermineerbaar geacht op grond van kleedverschillen. Grandis is echter bleker en heeft een duidelijke wenkbrauwstreep welke ontbreekt op de donkerdere en egaal gekleurde kop van rhodochlamys.

Rhodochlamys heeft twee nasaal klinkende roepen welke van grandis onbekend zijn. Grandis heeft een fluitende roep, sterk verschillend van de geluiden van rhodochlamys. Beide soorten hebben een gelijkende korte geknepen roep. Of beide soorten een duidelijke zang hebben staat ter discussie.

De verspreiding van beide soorten is niet goed bekend en het is nog altijd onduidelijk waar de scheiding tussen de verspreidingsgebieden zich bevindt. Beide naderen elkaar in de bergen rond de Ferganavallei, waarbij rhodochlamys geacht wordt te broeden in de bergen aan de noordkant en grandis in de bergen die de vallei aan de zuidkant afsluiten. Er zijn echter waarnemingen en balgen van grandis bekend van de meest westelijke bergen van de Tien Shan en in het Alai-gebied werd in deze studie slechts één paar van rhodochlamys gevonden.

Hybridisatie tussen beide taxa is verondersteld maar hiervoor kon in deze studie geen overtuigend bewijs worden gevonden. Geconcludeerd wordt dat, indien hybridisatie voorkomt, de frequentie ervan laag is of slechts voorkomt in een kleine hybridisatiezone van waaruit geen balgen in de bezochte museumcollecties aanwezig zijn. Introgressie is onwaarschijnlijk aangezien de taxa consistente verschillen vertonen in morfologie en geluiden, zelfs in aangrenzende berggebieden. Grandis en rhodochlamys moeten als 'semispecies' worden beschouwd indien een dergelijke kleine hybridisatiezone bestaat en als verschillende soorten als ze strikt parapatrisch zijn. Aangezien duidelijke hybriden nog onbekend zijn, hebben de auteurs voorkeur voor het laatste.

Raffael Ayé, Project Sino, Sh Rustaveli 37/1, Dushanbe, Tajikistan
(raffael.ayebirding.ch)
Manuel Schweizer, Gartenstrasse 2, CH-3176 Neuenegg, Switzerland
(schwbluewin.ch)