Dutch Birding volume 32 (2010) no 5

Herontdekking, biologie, geluiden en taxonomie van visuilen in Turkije

In het West-Palearctische gebied (WP) is Bruine Visuil Bubo zeylonensis (voorheen Ketupa zeylonensis) een van de zeldzaamste en minst bekende soorten. Het verspreidingsgebied strekt zich uit van het Middellandse Zeegebied oost tot in Indochina. Er zijn vier ondersoorten die van west naar oost verschillen in kleur (bleek in het noordwesten en donker in het zuiden en oosten), formaat (klein in de nominaat van Sri Lanka) en geluid. Dankzij vondsten van botten is aangetoond dat voorheen op Kreta en Franse en Italiaanse eilanden in de Middellandse Zee eveneens een ondersoort voorkwam. Het verspreidingsgebied van de westelijke ondersoort B z semenowi strekt zich uit van Turkije en het Midden-Oosten tot in het noordwesten van Pakistan en in de landen binnen dit gebied staat hij bekend als uiterst zeldzaam of uitgestorven.
De enige waarnemingen in de 20e eeuw in de WP vonden plaats in Irak (een paar dat aan het begin van de 20e eeuw zou zijn verzameld), Israël (waar de soort sinds 1975 als uitgestorven wordt beschouwd) en Turkije (een aan een vishaak geslagen exemplaar bij Osmanye in april 1990). In januari-april 2004 werd, buiten de WP, een nest met een uitgevlogen jong gevonden in het zuidoosten van Iran; de soort kon daar in januari 2009 niet worden teruggevonden. In Turkije werden in oktober 2004 twee exemplaren gefotografeerd in een ontoegankelijk natuurreservaat ten noordwesten van Antalya maar sindsdien is over deze vogels en hun locatie geen informatie beschikbaar gekomen.

Op 20 juni 2009 werd tijdens onderzoek voor een nieuw boek van The Sound Approach een exemplaar in de bergen ten noorden van Antalya waargenomen. De daaropvolgende bijna maandelijkse bezoeken resulteerden in onder meer het eerste bewezen broedgeval en de eerste geluidsopnamen voor de WP en een toename in kennis van de biologie van de soort. Een uitgebreide chronologie van de waarnemingen in het eerste jaar wordt gepresenteerd waaruit onder meer naar voren komt dat er meerdere paren in dit gebied voorkomen. Met de opgedane kennis over de habitat (steile kliffen met visrijk water en hoge oude naaldbomen in het Taurusgebergte) is van 11 maart tot 10 april 2010 verder oostelijk in Turkije naar de soort gezocht en dit resulteerde in drie nieuwe vindplaatsen. De soort is weliswaar niet schuw maar wel moeilijk te vinden door nachtelijk gedrag, lastig te horen geluiden en moeilijk begaanbaar terrein. Op basis van het onderzoek in 2009-10 kan worden gesteld dat hij in Turkije anders dan tot voor kort gedacht wijd verspreid is en (nog) niet op het punt van uitsterven staat.

Aangezien er niet alleen in verenkleed maar ook in vocalisaties verschillen bestaan tussen de Turkse semenowi visuilen en de taxa in India en verder oostelijk wordt thans getracht om de geluiden in kaart te brengen en vindt er aan geraapte veren DNA-onderzoek plaats. De eerste resultaten van genetisch onderzoek duiden op een verschil van 2% in een cytochroom-b-sequentie tussen dat van de Turkse visuilen enerzijds en zowel andere ondersoorten van Bruine Visuil als Maleise Visuil B ketupu anderzijds. Dit is een aanwijzing dat de Turkse visuilen soortstatus verdienen en om hierover zekerheid te verkrijgen wordt het moleculaire onderzoek voortgezet. Ten slotte worden de mogelijkheden belicht hoe de uilen kunnen worden beschermd en hoe in samenwerking met de lokale bevolking een vorm van ecotoerisme voor vogelaars is op te zetten.

Arnoud B van den Berg & The Sound Approach, Duinlustparkweg 98, 2082 EG Santpoort-Zuid, Netherlands
(arnoud.vandenbergplanet.nl)
Soner Bekir, Murver Cicegi sok Arzu apt No 8/8, Kadikoy, Istanbul, Turkey
(sonerbirdwatchturkey.com)
Peter de Knijff, FLDO, Postzone S5-P, LUMC, Postbus 9600, 2300 RC Leiden, Netherlands
(p.de_knijfflumc.nl)