Dutch Birding volume 27 (2005) no 4

Hybridisatie tussen Gele Kwikstaart en Italiaanse Kwikstaart in Zwitserland 

Sinds 1947 broeden gele kwikstaarten Motacilla in Zwitserland. In eerste instantie betrof dit vooral Italiaanse Kwikstaart M cinereocapilla en enkele vogels met kenmerken van Gele Kwikstaart M flava. Tegenwoordig is flava de dominante soort. Aangenomen wordt dat alleen in Zuid-Zwitserland een hybridisatiezone tussen cinereocapilla en flava aanwezig is. Van een populatie van 51 paren in het westen van Zwitserland in Seeland, Bern/ Fribourg, bleek het echter bij veel vogels onmogelijk deze te determineren als flava of cinereocapilla omdat ze intermediaire kenmerken vertoonden.
In mei-juni 2003 zijn van 15 volwassen mannetjes in deze populatie de kenmerken bestudeerd en is de koptekening in detail beschreven (tabel 1). Eén van de beschreven vogels voldeed aan de beschrijving van flava. De meeste andere leken op flava maar weken af in één of meer van de volgende kenmerken: de keel toonde te veel wit; de wenkbrauwstreep was onvolledig, niet aan weerszijden gelijk, of vooral voor het oog versmald; de oorstreek was te donker; of de bovenkop was te donker. Drie vogels leken meer op cinereocapilla maar hadden een te lange wenkbrauwstreep en in één geval te veel geel op de keel.
Een aantal van de hybriden leek sterk op die tussen flava en cinereocapilla uit Oost-Frankrijk. Andere vogels kwamen beter overeen met hybriden van de genoemde soorten met Spaanse Kwikstaart M iberiae. Hoewel een directe invloed van deze soort, gezien de afstand tot de broedgebieden, niet erg waarschijnlijk lijkt, wijst een eerdere studie erop dat bij de kolonisatie van het gebied vogels betrokken waren uit het westelijke Middellandse-Zeegebied, waar de invloed van iberiae sterk is. Anderzijds kunnen hybriden tussen twee soorten sterk op een derde soort lijken en sommige hybriden in de bestudeerde populatie lijken sterk op iberiae. Veel hybriden hebben echter geen scherp afgetekende witte keel, zoals iberiae, en ook de wenkbrauwstreep is doorgaans minder smal maar het is niet uit te sluiten dat het onderscheiden van iberiae en hybriden tussen flava en cinereocapilla in sommige gevallen zeer moeilijk of zelfs onmogelijk is. Omdat er geen hybriden bekend zijn met een cinereocapilla-achtig uiterlijk, is het determineren van een Italiaanse Kwikstaart buiten zijn normale verspreidingsgebied minder riskant, hoewel ook daarbij moet worden nagegaan of de vogel kenmerken heeft die duiden op een hybride zoals een te lange wenkbrauwstreep, wit onder het oog of te veel geel op de keel.

Manuel Schweizer, Gartenstrasse 2, CH-3176 Neuenegg, Switzerland
(schwbluewin.ch)