We schrijven zomer 2011, en gezien mijn leeftijd en opkomende reuma was ik vast van plan om de koude Europese winter te onwijken, en te 'overwinteren' in Colombia. Behalve de focus op endemische soorten in de Andes en rond Santa Marta, had ik zoals altijd nog een niet-alledaagse bestemming in gedachten, buiten het 'evidente' circuit dat zowat alle vogelkijkers en toergroepen doen. Op het lijstje met mogelijkheden stonden enkele laagland gebieden waarvoor ik een week tijd zou reserveren: Bahia Solano, Puerto Inirida, Leticia en Mitu.

In Bahia Solano zitten maar 2 echte doelsoorten die elders niet te zien zijn, Sooty-capped Puffbird en Baudo Oropendola. Puerto Inirida leek gezien de guerrilla en de twisten met het nabije Venezuela niet echt een veilige optie. Leticia is een geweldige plek om relatief gemakkelijk (en absoluut veilig) laagland Amazonesoorten te zien, maar ik was er reeds geweest, en bovendien is er veel overlap met de rio Napo lodges in Ecuador.

Mitu tenslotte trok onmiddellijk de aandacht. Een recent verslag van Nick Athanas, Ian Davies en Andrew Spencer wees op het enorme potentieel van dit kleine stadje aan de Rio Vaupes. Behalve goede Amazone soorten in Terra Firme bos zijn er enkele White Sand specialiteiten die enkel in Mitu en in Sao Gabriel (Brazilië) te bereiken zijn: Chestnut-crested Antbird, Orinoco Piculet en Gray-bellied Antbird om maar enkele te noemen. Meer info over deze soorten is terug te vinden in de Birdlife datasheet over Endemic Bird Area 065 - Orinoco-Negro White-sand Forest.

White sand forest in Mitu, januari 2012 (Ottavio Janni)

White Sand Forests

Enige tijd geleden dacht ik dat de Amazone bestond uit Varzea en Terra Firme. Terra Firme (stevige grond) overstroomt nooit. Op die manier kunnen er hogere bomen groeien, en er komen in de regel ook andere soorten vogels in voor. Terra firme beslaat het grootste deel van het Amazonebekken. Varzea is overstromingsbos, en dat loopt onder bij hoogwater op de Amazone en bijrivieren. Het verschil in hoog- en laagwater kan oplopen tot 20 meter, en gezien het hele Amazonebekken vrijwel vlak is, lopen grote stukken onder in het regenseizoen. Verder maakt men onderscheid in Igapo en Varzea. Igapo loopt onder door overstroming van Blackwater rivieren, Varzea loopt onder door overstroming van Whitewater rivieren.

Maar er is dus ook nog zoiets als White Sand Forest. Door de loop van miljoenen jaren regen in de Amazone zijn alle mineralen uitgespoeld, en blijft van de bosbodem niets meer over dan zand. Puur wit zand zoals in je stoutste dromen over paradijselijk witte stranden. Vanzelfsprekend is dat geen rijke voedingsbodem voor eender welke vegetatie, dus wit zand bos is vrij tot zeer open, de bomen zijn er laag en de vegetatie is er minder divers. En je voelt het al komen, in dit soort bos komen geweldig unieke vogelsoorten voor.

White Sand forests in de Amazone zijn slechts op enkele plekken goed bereikbaar: Een grote gordel loopt van de Cerros de Chiribiquete in Zuid-Colombia over Mitu en Puerto Inirida door Brazilie en Venezuela (Junglaven), met als centrum het bekken van de Rio Negro (de grootste Blackwater rivier ter wereld), en uitlopers tot in Suriname. Een andere hele gekende plek is het Allpahuayo-Mishana reserve bij Iquitos (Peru), waar onder meer de sterk bedreigde Iquitos Gnatcatcher nog voorkomt. De unieke soorten van dit White-sand forest zijn pas vrij recent erkend en beschreven.

Kaart van Colombia. De Andes loopt door het westen, in het oosten ligt enkel laagland savanne en regenwoud. Mitu ligt ter hoogte van mevrouw haar rechteroorbel.

Tijd voor actie

Voor ik er erg in had, had ik na een oproep op diverse fora een 'gang of 5' bij elkaar die vooral naar Mitu, maar ook in de Andes wou vogelen. De proefkonijnen voor Mitu waren Georges Wagner (US), Robert Ulph (UK), Ottavio Janni (ITA) en Stijn Cooleman (B). Ik legde emailcontact met de lokale gids die reeds door Nick Athanas werd ingezet (zie hiervoor verslag van Nick). In deze emails (in het Spaans) met de locale gids "Nacho" werden we verzekerd dat we toegang zouden krijgen tot de beste trails rondom Mitu.

Na een succesvolle rondreis in de Andes, verzamelden we begin januari 2012 in de luchthaven van Bogota. Nauwelijks een uur vliegen later landden we in een loden vochtige hitte van zowat 35 graden. De komende 7 dagen zouden we logeren in een kamer zonder airco, opstaan om 5u 's ochtends, met de mototaxi op bestemming en 12u per dag rondlopen bij temperaturen van boven de 30 graden.

Mototaxis na een dagje vogels kjiken op de Pipeline trail in Mitu, 12 januari 2012 (Stijn Cooleman)

Tenminste, daar gingen we van uit maar dat bleek af en toe anders uit te pakken! Dag 1 gingen we onmiddellijk naar een plek waar geen blanke ooit geweest was: Macaquina, op 2 uur varen stroomafwaarts van Mitu, en dus moesten we opstaan op het onchristelijke uur van half 3.
Na 2 uur chillen op de boot werden we bij aankomst meteen met onze neus op de feiten geduwd: de eerste vogel die we hoorden, Black-headed Antbird, kregen we niet te zien, en later bleek dat we de vogel nooit meer te horen kregen ook op heel de reis. De volgende 2 soorten (Citron-bellied Attila, Gray Antwren) kregen we enkel te horen. Vervolgens kregen we na enkele kleine sprints door het beekje dat ook dienst deed als pad, twee mini flockjes half in beeld, voor ze sneller verdwenen dan ze gekomen waren.

De trail aka Blackwater rivier in Macaquina, januari 2012. (Ottavio Janni)

Het resultaat was dat we na twee uur zoeken zowaar een Woodcreeper sp., Antwren sp. en een mogelijke Antbird sp. op onze lijst van geziene soorten konden bijschrijven. Deze trail zou waarschijnlijk onze beste kans zijn op Crestless Curassow, gezien alle andere locaties veel dichter bij Mitu liggen (dus meer jacht en verstoring). Ik vroeg aan de lokale gids hoe dat beest smaakte. Zijn antwoord vertelde me alles: como pollo.

Tot overmaat van ramp begon het te regenen, alsof je onder een lauwe douche staat met een kraan zonder spaarknop. Ondanks paraplus werden we allen door en door nat. Tijdens enkele regenpauzes van een paar minuten zagen we wel nog een geweldige Fiery Topaz en hoorden we Pavonine Quetzal. Helaas ging ons belletje bij deze laatste soort pas rinkelen toen de vogel al weg was!

Fiery Topaz (Topaza Pyra) (Gary Rosenberg)

We waadden verder over het pad tot we aan een lege ton op het pad kwamen. Onze gids wist doodleuk te vertellen dat de guerilla dit soort tonnen gebruikt om cocaine te produceren.

Cocaine lab in Honduras (dus niet in Mitu!)

Na een beek of 10 te hebben gekruist, besloten we dat het genoeg was geweest. Het hield niet meer op met regenen tot het tijd was om terug te gaan naar de boot. We probeerden ons reeds mentaal voor te bereiden op 2.5 uur stroomopwaarts in de regen. Op de weg terug leverde onze 'umbrellabirding' toch nog enkele goede soorten op. Een enkele antswarm leverde ons White-plumed Antbird, Bicolored Antbird en tenslotte ook nog een cosmic mindfucker die eigenlijk DE doelsoort was voor Mitu: Chestnut-crested Antbird.

Chestnut-crested Antbird (Rhegmatorhina cristata), Macaquina, Vaupes, januari 2012 (Lieven De Temmerman) (filmpje)

De sfeer was die avond uitgelaten, het kon eigenlijk al niet meer stuk en we hadden tegelijk het gevoel dat we nog geen vogel hadden gezien... Die eerste dag hadden we nauwelijks een 40-tal soorten gezien.

De volgende 4 dagen bleven we dichter bij Mitu. Er was immers genoeg te zien in de directe omgeving: op nauwelijks 15 minuten met de mototaxi hadden we toegang tot 2 trails die door uitstekend White Sand forest liepen, en in de onmiddellijke nabijheid van Mitu lag ook een Cerro, een lage rots die boven het laagland uitsteekt en waarop een hele mooie cotinga zit...

We verzamelden langzaam maar gestaag een hele reeks White Sand specialiteiten en andere leuke soorten. Zo bleek Pavonine Quetzal vrij algemeen te zijn, we zagen er minstens 5 en hoorden er nog enkele. Eentje was zelfs zo aardig om een hele kikker voor mijn neus binnen te spelen!

Pavonine Quetzal (Pharomachrus pavoninus), Urania trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Ook de antbirds bleven komen. Ik weet niet of het aan het weer lag (3 van de zeven dagen regende het onophoudelijk), maar we hadden enkele mooie antswarms met vooral Bicolored Antbird, maar ook Black-faced, opnieuw Chestnut-crested, meer White-plumed, Scale-backed, Dot-backed en Spot-backed Antbird. Langs natte stukken vonden we ook Black-chinned Antbird en Blackish-gray Antshrike, soorten typisch voor Varzea, Floodplains en rivieroevers.

Spot-backed Antbird (Hylophylax naevius), Pipeline trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Een andere familie die heel aardig vertegenwoordigd was waren de Manakins. Niet minder dan 9 soorten zagen we in de onmiddellijke nabijheid van Mitu. Yellow-crowned Manakin, Saffron-crested Tyrant-manakin en Black Manakin mogen tot de White-sand specialisten gerekend worden.

Yellow-crested Manakin (Heterocercus flavivertex), Pipeline trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Maar in de Terra Firme stukken kwamen ook nog White-bearded, Striped, Golden-headed, White-crowned, Blue-crowned en zeer veel Dwarf Tyrant-manakins voor.

Dwarf Tyrant-manakin (Tyranneutes stolzmanni), Pipeline trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Behalve Antbirds en Manakins was zowat iedere vogel een krent in de pap. Zo zagen we enkele hele kleine fijne kolibries: Amethyst Woodstar, Green-tailed Goldenthroat, Black-bellied Thorntail.

Green-tailed Goldenthroat (Polytmus theresiae), 13 de Junio, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Amethyst Woodstar (Calliphlox amethystina) & Black-bellied Thorntail (Discosura langsdorffi), Pipeline trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Daarbovenop zagen we nog enkele echte White-sand specialisten die buiten Mitu slechts op weinig andere plekken gezien worden zoals Brown-banded Puffbird, White-naped Seedeater, Orinoco Piculet, Brown-headed Greenlet, Cherrie's Antwren en Azure-naped Jay. We hadden zelfs 2 Guianan Gnatcatchers in een flock, wat een range uitbreiding is van enkele 100-den kilometers.

Brown-banded Puffbird (Notharchus ordii), Urania trail, Mitu, Azure-naped Jay (Cyanocorax heilprini), Cerro Urania, Mitu, Januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Ook zag ik enkele algemenere Amazone soorten waarvan sommige echter moeilijk te zien zijn in de buurlanden, zoals Citron-bellied Attila, Plumbeous Euphonia, White-browed Purpletuft, Red-fan Parrot, Paradise Jacamar, Black Bushbird,...

Black Bushbird (Neoctantes niger), Pipeline trail, Mitu, Plumbeous Euphonia (Euphonia plumbea), Pipeline trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Red-fan Parrot (Deroptyus accipitrinus), 13 de Junio, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Drie van de beste soorten kwamen echter pas aan het einde van de week in Mitu. Voor de eerste soort kruisten we de Rio Vaupes, ook al wordt de soort aan beide zijden gezien, maar slechts zelden. We zagen aan deze kant vooral clearings en weinig goed bos, maar in 1 stuk met open bos en veel grote bomen hadden we prijs: Een geweldige Bar-bellied Woodcreeper, dan nog zij aan zij met een Amazonian Barred Woodcreeper! Deze enigmatische soort komt slechts in een beperkt gebied van de Amazone voor, en vrijwel nergens is deze met zekerheid te zien. Tegelijk is het één van de grotere woodcreepers, en heeft hij een bijzonder gaaf geluid.

Bar-bellied Woodcreeper (Hylexetastes stresemanni), 13 de Junio, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Vervolgens hadden we op de Cerro Urania een inkoppertje: deze oeroude rots is een van de meest westelijke locaties waar Guianan Cock-of-the-rock te zien valt. Men hoeft dus echt niet naar Suriname om deze bizar mooie soort te zien. We zagen twee mannetjes baltsen en ze lieten zich heel mooi bewonderen.

Guianan Cock-of-the-rock (Rupicola rupicola), Cerro Urania, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Slot

De klapper van Mitu was dan toch nog een andere soort die voor zowat elke vogelkijker in Z-Amerika bovenaan het verlanglijstje staat. Geheel onverwacht dan nog... Net na het bewonderen van de Guianan Cock-of-the-Rock op de rots, besloten we heel gericht de boomtoppen te scannen op zoek naar Pompadour Cotinga, die we maar niet te zien kregen. Het scannen leverde wel Spangled Cotinga op, en ook nog enkele Amazonian Umbrellabirds (en toen begon het nog te regenen ook!). Ik had door de telescoop echter nog een andere vogel gezien, in een gigantisch grote boom, zowat de grootste boom die aan de horizon te zien was. In die boom zat een gigantisch grote vogel. Ik probeerde eerst nog voorzichtig te zeggen dat er wel een zeer grote vogel met een kuif in die boom zat, misschien wel een Ornate Hawk-eagle, of zelfs een Crested Eagle. Ik kreeg het niet onmiddellijk over mijn lippen, maar net toen ik de tele doorgaf (voor het beest zou gaan vliegen), opperde ik dat het wel eens een Harpy Eagle zou kunnen zijn. Ottavio had de vogel in de telescoop, en toen hij zijn kop bewoog zag hij de 'double crest'. Harpy Eagle! Gewoon in een boom, op 500m van het dichtsbijzijnde dorp...!

Harpy Eagle (Harpia harpyja), adult mannetje, Cerro Urania, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

v.l.n.r: Robert, Lieven, Ottavio, Stijn en George op de Cerro Urania. Rechts aan de horizon de boom met Harpy Eagle (Stijn Cooleman)

Ook Ottavio moest stiekem bekennen dat dit wel eens de soort van de reis zou kunnen zijn, in plaats van zijn geliefkoosde genus van de Rhegmatorhina antbirds... Twee dagen later, vlak voor vertrek, hebben we de canopy nogmaals gescand, maar toen was er geen arend meer te zien. Het enige wat we nog zagen was een koppel Scarlet Macaws van wel heel dichtbij...

Scarlet Macaw (Ara Macao), Urania trail, Mitu, januari 2012 (Lieven De Temmerman)

Epiloog

Mitu heeft me niet ontgoocheld. Voor wie er enige tijd en voorbereiding (geluiden!) in stopt, kan laagland Amazone eigenlijk nooit ontgoochelen. Maar door de unieke mix van Amazonia en Guiana soorten, de aanwezigheid van zowel Terra Firme en White Sand forest, en het gemak waarmee men iedere dag vanuit een ingeslapen stadje recht de jungle in kan, maakt van Mitu een van de beste en meest toegankelijke locaties om een heleboel goede soorten te zien. Het is ook duidelijk dat er nog heel wat te ontdekken valt.

Tot slot, deze hele onderneming heeft ons, ongeveer 600 euro gekost per persoon, van Bogota tot Bogota all-in. Vergeleken met andere locaties in de Amazone is vogels kijken in Mitu een koopje, niet onbelangrijk in deze tijden van crisis. Zeer binnenkort volgt er een reisverslag op www.travellingbirder.com. Voor wie zolang niet kan wachten mag altijd mailen.

Lieven De Temmerman

24248 views