Dutch Birding volume 36 (2014) no 2

Roodhalsgans: 'satellite tracking', ecologie en bescherming

Er is relatief weinig onderzoek gedaan naar Roodhalsgans Branta ruficollis, ondanks het feit dat de soort op diverse lijsten als 'bedreigd' staat geclassificeerd. De soort broedt op de Russische toendra. De wereldpopulatie wordt op c 150 000 exemplaren geschat. Exacte aantallen zijn niet bekend omdat de broedgebieden moeilijk toegankelijk zijn en er weinig waarnemers langs de trekroutes zijn. Tijdens de trek vergezellen Roodhals­ganzen grote groepen Kolganzen Anser albifrons. Enkele 10-tallen exemplaren overwinteren (in langzaam toenemende aantallen) in België, Brittannië en Nederland. Het overgrote deel van de populatie overwintert in Roemenië en (met name) Bulgarije. Overdag foerageren vogels op graan- en maïsakkers en gedurende de nacht slapen ze op de aanwezige meren of op het water van de Zwarte Zee.
Het 'Bulgaria-US Red-breasted Goose project' is een initiatief van Le Balkan Bulgaria Foundation en US Fish & Wildlive Service waaraan vrijwilligers uit België, Bulgarije, Nederland, Oekraïne, Roemenië, Rusland en de VS samenwerken om meer inzicht te krijgen in trekgedrag, populatieomvang en bedreigingen van deze soort. De populatie staat onder zware druk door de jacht, in zowel directe (slachtoffers) als indirecte zin (verstoring). Langs de gehele trekroute wordt gejaagd op Kolganzen. De hen vergezellende Roodhals­ganzen worden vaak (onopzettelijk) neergeschoten. Naast deze directe jachtdreiging is er indirecte bedreiging doordat het schieten voortdurend paniek in de groepen ganzen veroorzaakt waardoor ze langdurig de lucht in gaan. Ze kunnen minder tijd aan foerageren besteden en er treedt gewichtsverlies op. Naast de jacht zorgen de windmolens en drukte op de akkers voor verdere slachtoffers of verstoring.

Het projectteam voorziet Roodhalsganzen van GPS-zenders, zodat exemplaren gevolgd kunnen worden op hun trekroutes. In 2012 zijn drie exemplaren gezenderd. Twee zenders stopten al snel met zenden maar 'Teddy (Roosevelt)' kon vanaf de broedgebieden worden gevolgd tot in Kazachstan, waar hij werd neergeschoten. In 2013 zijn eveneens drie ganzen gezenderd. 'Aldo Leopold' en 'Pavel Patev' kozen bij de voorjaarstrek de traditionele route naar de toendra, terwijl de tweedejaars 'Teddy II' een meer westelijke (onbekende) route verkoos en een maand later op de toendra arriveerde. AL en PP verlieten eind augustus de toendra en bezochten diverse pleisterplaatsen. AL verbleef in begin 2014 (door het zachte weer) langdurig in Kerch (oostelijk deel van de Krim), Oekraïne, alvorens hij van de radar verdween. PP was net bezig met zijn laatste deel van de terugvlucht naar Durankulak in Bulgarije toen hij op 30 december 2013 stopte met het sturen van data. 'Teddy II' verdween op 21 oktober 2013 van de radar; in februari 2014 werd bekend dat deze vogel dood was gevonden in Orenburg oblast, Rusland (nabij de grens met Kazachstan). Begin 2014 zijn er weer twee ganzen gezenderd ('Pizho' en 'Sir Peter Scott'), waarvan de data dagelijks binnenkomen.

Door het verzamelen van deze gegevens weten we beter waar de ganzen verblijven en wordt inzichtelijk dat er meer gebieden bescherming nodig hebben dan voorheen gedacht. Tevens kunnen we met deze data de verantwoordelijke regeringen en andere organisaties aanspreken op hun verantwoordelijkheden voor de bescherming van deze soort en daarbij behulpzaam zijn.

Pavel Simeonov, Le Balkan-Bulgaria Foundation, Branta Birding Lodge and Conservation Centre, BG-9670 Durankulak, Bulgaria
(officebedandbirding.com)
Meenakshi Nagendran, US Fish and Wildlife Service, 4401 N Fairfax Drive, ARLSQ 100 Arlington, VA 22203-1622, USA
(meenakshi_nagendranfws.gov)
Ed Michels, Ecodat, Cimbaalhof 24, 4876 BP Etten-Leur, Netherlands
(ed.michelsecodat.nl)
Earl Possardt, US Fish and Wildlife Service, 4401 N Fairfax Drive, ARLSQ 100 Arlington, VA 22203-1622, USA
(earl_possardtfws.gov)
Didier Vangeluwe, Royal Belgian Institute for Natural Sciences (IRSNB), 29 Rue Vautier, 1000 Brussel, Belgium
(Didier.Vangeluwenaturalsciences.be)