Dutch Birding volume 28 (2006) no 2

Niet elke witte vogel is een albino: zin en onzin over kleurafwijkingen bij vogels

De belangrijkste pigmenten die kleuren van vogelveren bepalen zijn carotenoïden en melaninen. Carotenoïden zijn verantwoordelijk voor gele tot scharlakenrode kleuren; ze worden via de voeding opgenomen en met behulp van enzymen in kleurpigmenten omgezet. Afwijkingen in deze pigmentkleuren zijn meestal een voedselprobleem en slechts zelden genetisch bepaald. Melaninen zijn te verdelen in eumelanine (zwartbruin pigment) en phaeomelanine (roodbruin pigment). Melaninen ontstaan door een serie chemische reacties, te beginnen met de oxidatie van het aminozuur tyrosine, onder invloed van het enzym tyrosinase. De uiteindelijk gevormde melaninen zijn zelf ook onderhevig aan oxidatie en dit oxidatieproces kan zich in verschillende gradaties afspelen. Zwart is de sterkste oxidatievorm, bruin is een zwakkere vorm. Afwijkingen in door melaninen bepaalde kleuren zijn in belangrijke mate genetisch bepaald. Er zijn allerlei verschillende mutaties die op verschillende punten in het vormings- en distributieproces van melaninen kunnen ingrijpen. Enkele van de belangrijkste worden in dit artikel besproken: albinisme, leucisme, bruin, dilutie (pastel en izabel), ino, schizochroisme (phaeo en grijs) en melanisme. Hierbij worden ook enkele hardnekkige foutieve opvattingen over kleurafwijkingen uit de weg geruimd, zoals de per definitie onmogelijke aanduiding 'partieel albinisme' (albinisme is een mutatie waardoor het enzym tyrosinase ontbreekt, waardoor melaninen totaal ontbreken). Vaak hebben vogels met een gedeeltelijk wit verenkleed betrekking op leucisme. Afwijkingen die in literatuur als leucisme worden gemeld hebben dikwijls betrekking op de mutatie 'bruin' of dilutie ('verdunning').

Hein van Grouw, Collectiebeheerder vogels, Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, Postbus 9517, 2300 RA Leiden, Netherlands
(grouwnaturalis.nnm.nl)