Dutch Birding volume 31 (2009) no 3

Melanisme en kleedvariatie bij ondersoort macroura van Oeraluil

Oeraluil Strix uralensis is een overwegend boreale broedvogel in Eurazië met tenminste drie zuidelijke broedpopulaties die als glaciale relictpopulaties kunnen worden beschouwd: in Japan (tenminste drie ondersoorten), China (S u davidi, tegenwoordig vaak als aparte soort beschouwd), en in Centraal- en Zuidoost-Europa (S u macroura). De kern van de verspreiding van macroura ligt in de Karpaten en Dinarische Alpen (Dinaridi). Macroura is de grootste van alle ondersoorten van Oeraluil met een langere staart en een donkerder verenkleed met meer contrastrijke tekening. Macroura is de enige ondersoort waarbinnen met regelmaat melanistische exemplaren voorkomen. Vier (of meer) kleurvormen kunnen worden onderscheiden, waarvan twee ('licht' en 'melanistisch') gemakkelijk te onderscheiden zijn. Melanistische exemplaren zijn erg donker met een bijna zwart masker en donker chocoladebruin verenkleed met een nauwelijks zichtbaar patroon van streping en lijken in het veld bijna egaal zwart. Er is een reeks van kleurvariaties en tenminste twee 'tussengroepen' kunnen als aparte kleurvormen worden benoemd, 'grijze' en 'partieel melanistische' exemplaren. De vier kleurvormen zijn weergegeven in figuur 2. Deze kleurvormen zijn zowel bij adulte vogels als bij (nest)jongen te onderscheiden. Hoewel melanistische en partieel melanistische exemplaren gevonden zijn binnen het gehele Karpatisch-Dinarische verspreidingsgebied toonde onderzoek aan museumbalgen aan dat donkere exemplaren vaker voorkomen in het zuidelijke deel van het verspreidingsgebied (tabel 2). Veldonderzoek bij populaties in de Dinarische Alpen in Kroatië en Slovenië gaf aan dat het aandeel donkere vogels (melanistisch en partieel melanistisch) hier 5-15% bedraagt (tabel 1). Melanisme bij Oeraluilen is nog niet diepgaand onderzocht maar waarschijnlijk betreft het een recessief genetisch kenmerk.

Al Vrezec, National Institute of Biology, Večna pot 111, SI-1000 Ljubljana, Slovenia
(al.vrezecnib.si)