Dutch Birding volume 34 (2012) no 4

Azuurmezen en hybriden Azuurmees x Pimpelmees in Europa

Dit artikel geeft een overzicht van het voorkomen in Europa van Azuurmees Cyanistes cyanus en hybride Azuurmees x Pimpelmees C cyanus x caeruleus. Pimpelmees broedt in vrijwel geheel Europa, Azuurmees broedt slechts in drie Europese landen regelmatig, namelijk Witrusland, Rusland en Oekraïne, en incidenteel in Finland. In het Europese deel van Rusland is Azuurmees zeer algemeen (maar minder algemeen ten westen van de Wolga). In Witrusland broeden enkele 100en paren en in Oekraïne 10-15 paren.

Azuurmees is een dwaalgast in Midden- en Noord-Europa, voornamelijk in de periode oktober-april. Tot en met 2010 zijn er 119 gevallen, de meeste in Finland en Polen (55%). De meest westelijke gevallen waren in Kroatië en Zuid-Frankrijk, meer dan een eeuw geleden (figuur 1, tabel 1). Ongeveer de helft van het aantal gevallen was in de 19e eeuw en in de eerste helft van de 20e eeuw. In de laatste decennia is het aantal gevallen in Midden-Europa sterk afgenomen, met in de laatste 20 jaar slechts 29, voornamelijk in Finland en Polen.

Hybriden tussen Azuurmees en Pimpelmees (ook bekend als 'Pleskes Mees') zijn buiten de gezamenlijke broedgebieden van beide soorten zeldzaam. Tot en met 2011 zijn er in Europa 27 gevallen (figuur 3, tabel 2). Aan het eind van de jaren 1970 waren er nog maar zes gevallen (inclusief de jongen van een succesvol gemengd broedpaar in Finland). In 2000-11 was er een toename, met 13 nieuwe gevallen (zie ook figuur 2). Pleskes Mezen zijn in 12 landen vastgesteld, de meeste in Letland en Polen (het dichtst bij de Oost-Europese broedgebieden van Azuurmees). 96% van de gevallen was in najaar-winter, en er is één voorjaarsgeval in Finland. Alle gevallen betreffen steeds één individu, en 74% betreft een ringvangst. Een hybride die in 1991 werd geringd in Zweden werd zes maanden later teruggevangen in Finland.

De verhouding in het aantal gevallen van Azuurmees en Pleskes Mees is sterk veranderd, van 9:1 vóór 1990 (90 gevallen van Azuurmees versus 11 van Pleskes) tot 2:1 in 1990-2010 (29 gevallen van Azuurmees vs 11 van Pleskes). Mogelijk zijn in het verleden Pleskes Mezen ten onrechte als Azuurmees gedetermineerd. De toegenomen kennis van determinatiekenmerken, fotografische documentatie en oplettendheid van vogelaars hebben mogelijk bijgedragen aan deze veranderde verhouding.

Łukasz Ławicki, West-Pomeranian Nature Society, Flisacza 35e/6, 74-100 Gryfino, Poland
(izuzainteria.pl)