Dutch Birding volume 37 (2015) no 1

Endemische broedvogels van Juan Fernández-archipel, Chili

In dit artikel wordt de bijzondere avifauna besproken van de Juan Fernández-archipel, op c 700 km afstand van het vasteland van Chili. De grootste eilanden van de archipel zijn Masafuera, Robinson Crusoë en Santa Clara. In de inleiding worden de telmethoden op zee besproken, evenals de geologie en geografie van de eilandengroep, en wordt ingegaan op de beschermings­situatie. Zowel op zee als op land staan de endemische broedvogels onder druk, bijvoorbeeld door geïntroduceerde zoogdieren en planten.

De auteurs bezochten de archipel in maart 2013, met name om Pterodroma-stormvogels op zee te bestuderen. Er broeden twee endemische soorten, Witnekstormvogel P externa en Stejnegers Stormvogel P longirostris; Juan-Fernándezstormvogel P defilippiana is bijna-endemisch en broedt ook op andere eilanden in de regio. Speciale aandacht werd besteed aan het documenteren van kleedvariatie, de pelagische verspreiding en aantallen, foerageertechnieken, associatie met andere soorten en de routes waarlangs vogels vanaf zee terugkeerden naar de broedlocaties. Het was voor het eerst sinds 1914 dat in deze wateren een uitgebreide pelagische studie werd verricht. In totaal werd gedurende 42.5 uur aan 'chumming sessions' gedaan, tijdens een zeereis van 1800 km. Van de drie behandelde Pterodroma's is Witnekstormvogel het talrijkst, met een populatieschatting (in 1986) van 3 miljoen exemplaren (1 miljoen broedparen); de auteurs telden in maart 2013 c 85 000 exemplaren. Deze soort foerageerde op zee in groepen van enkele 10-tallen tot 1000en. Van Stejnegers Storm­vogel werd de populatie in 1992 op 131 000 broed­paren geschat. De auteurs telden in totaal 1925 exemplaren; de verhouding tussen Witnekstormvogels en Stejnegers op zee was naar schatting 1:50. Witnek­stormvogel en Stejnegers werden vaak samen in grote groepen waargenomen, waarbij Witnekstormvogel dominant gedrag vertoonde. Juan-Fernándezstormvogel is op wereldschaal de zeldzaamste soort van de drie, met een wereldpopulatie van 6000-15 000 vogels. De auteurs telden in totaal 604 exemplaren, wat verrassend was omdat de soort geacht werd in deze tijd van het jaar verder noordelijk te verblijven. In tegenstelling tot de andere twee volgde deze soort schepen en de groepsgrootte was steeds klein, tot maximaal zes. De vogels verbleven altijd aan de rand van grote groepen storm­vogels. Omdat onduidelijk is van welke kolonie(s) de waargenomen vogels afkomstig waren en omdat de auteurs enkele morfologische bijzonderheden noteerden wordt de vraag opgeworpen of ze een tot nu toe onbekende broedpopulatie of zelfs een tot nu toe onbeschreven taxon zouden kunnen vertegenwoordigen.

Van de landvogels zijn drie soorten endemisch: Juan-Fernándezkolibrie Sephanoides fernandensis (daarnaast komt de niet-endemische Vuurkroonkolibrie S sephaniodes voor) en Juan-Fernándezmeestiran Anairetes fernandezianus op Robinson Crusoë en Masafuerarayadito Aphrastura masafuerae op Masafuera. Twee andere endemische taxa op Masafuera, Roodrugbuizerd Buteo polyosoma exsul en Grijsflankwipstaart Cinclodes oustaleti baeckstroemii, verdienen mogelijk eveneens soortstatus maar worden (nog) als ondersoorten beschouwd. De endemische ondersoort van Amerikaanse Torenvalk Falco sparverius fernandensis wordt niet als potentiële 'split' beschouwd. De populatie van Juan-Fernándezkolibrie bedraagt naar schatting 2000-3000 exemplaren en vertoont mogelijk een opwaartse trend. Opmerkelijk bij deze soort is het grote verschil in uiterlijk tussen mannetjes en vrouwtjes. De populatie van Juan-Fernándezmeestiran werd in 2009 op 1550 vogels geschat. Madafuerarayadito is de zeldzaamste endemische landvogel, met een geschatte populatie van c 500. De lokale populaties van Roodrugbuizerd en Grijsflankwipstaart bedragen respectievelijk c 250 en c 1500 exemplaren.

Hadoram Shirihai, Emek Aylon 4, 6080001 Shoham, Israel
(albatross_shirihaihotmail.com)
Hernán A Díaz, Laboratorio de Ecología y Biodiversidad, Facultad de Química y Biología, Universidad de Santiago de Chile, Avenida Libertador Bernardo O'Higgins 3363, Estación Central, 9170022 Santiago de Chile, Chile
(hernan.diazusach.cl)
Javier E Huichalaf, Pasaje Maravillar 1330 Santa Inés, Viña del Mar, Valparaíso, Chile
Vincent Bretagnolle, CEBC CNRS, 79360 Beauvoir sur Niort, France
(bretacebc.cnrs.fr)