 |  |
In het kader van het Jaar van de Klauwieren zullen alle zeldzame klauwieren van de Nederlandse Lijst, alsmede de potentiële 'nieuwe' soorten voor Nederland, worden besproken in een serie artikelen voor de Dutch Birding-website.
De volgende soort in deze reeks is een soort die (terecht) hoog op het verlanglijstje staat van veel Europese vogelaars: de Bruine Klauwier Lanius cristatus. In een aantal (ecologische) opzichten is deze soort de oosterse tegenhanger van 'onze' Grauwe Klauwier L. collurio, en vroeger werden beide soorten daarom ook wel als één soort gezien.
Voorkomen en trekgedrag
Bruine Klauwieren komen als broedvogels voor in Oost-Azië; van Centraal- & Oost-Siberië en Mongolië tot Oostelijk China en Japan. In China en de Korea's wordt de soort vertegenwoordigd door de ondersoort lucionensis die overwintert in zuidelijk China, op de Filippijnen en Taiwan, terwijl op Japan en in het uiterste zuidoosten van Rusland de ondersoort superciliosus voorkomt (overwinterend in Zuidoost-Azië). De nominaatvorm bestrijkt het overige verspreidingsgebied en brengt de winter door van India tot in Zuidoost-Azië. Voor het oosten van Siberië is ook nog de ondersoort confusus beschreven, die echter veelal wordt gezien als een intermediaire populatie tussen lucionensis en cristatus en waarschijnlijk synoniem is met die laatste.
Bruine Klauwier Lanius cristatus, Kao Yai NP, Thailand, 17 maart 2007 (Garry Bakker)
De broedbiotoop van de Bruine Klauwier bestrijkt een (voor klauwieren enigszins ongewoon) grote verscheidenheid aan habitats, die varieert van tropische bosgebieden in zuidelijk China tot woestijn, steppe, taiga en toendra in Mongolië en Siberië. Net als vele andere klauwieren heeft de soort hier wel een voorkeur voor (half)open gebieden met verspreide bomen en struiken. De vogels leven vooral van insecten als sprinkhanen, kevers, vlinders, bijen en libellen. Soms worden ook dieren als kleine muizen, vogels, reptielen en amfibieën genuttigd.
's Winters zijn Bruine Klauwieren vaak te vinden in open laaglandgebieden, gecultiveerde gebieden of bosranden en open plekken in bosgebieden. De broedgebieden worden vanaf juli (tot in september) verlaten, en in maart-mei vangen ze de terugreis naar de broedgebieden aan alwaar ze dan in mei-juni aankomen.
Bruine Klauwier Lanius cristatus, Staines Moor, Surrey UK, 13 oktober 2009 (Jan Hein van Steenis)
Seizoenspatroon en verspreiding in Europa
De soort is nog niet vastgesteld in Nederland, maar in overig Europa zijn er 20 gevallen aanvaard; verdeeld over de volgende landen:
Groot-Brittanië (12)
- 30 september - 2 oktober 1985, Sumburgh, Shetland, adult
- 21 oktober 2000, Fair Isle, Shetland, 1e winter vrouwtje female, vangst
- 24-28 september 2001, Bryher, Isles of Scilly, 1e winter
- 19-24 september 2004, Whalsay, Shetland, adult mannetje, vangst
- 24-25 september 2008, Flamborough Head, East Yorkshire, adult
- 18 & 23-24 november 2008, North Uist, Outer Hebrides, 1e winter
- 26-27 september 2009, Lizard peninsula, Cornwall, 1e winter
- 11 oktober 2009, Geosetter, Mainland, Shetland, 1e winter
- 11 oktober 2009 - 2 januari 2010, Staines Moor, Surrey, 1e winter
- 20 mei 2010, Sennen Cove, Cornwall, vrouwtje
- 7 november 2010, Flamborough Head, Yorkshire, 1e winter
- 22 oktober - 20 november 2011, Tiree, Argyll, 1e winter
Ierland (1)
Denemarken (1)
Frankrijk (2)
Duitsland (1)
Italië (1)
Noorwegen (1)
Zweden (1)
Zoals te zien worden Bruine Klauwieren in Europa vooral in de maanden september (5), oktober (9) en november (5) vastgesteld, met daarnaast nog een voorjaarsgeval. Twee vogels wisten zelfs te overwinteren.
Net als bij de overige zeldzame klauwieren die in deze reeks zijn (of nog worden) behandeld, duiden waarnemingen van (ver) buiten hun reguliere verspreidingsgebied op vogels die van hun koers afweken tijdens de (vaak eerste) trektocht naar het zuiden. Daarbij verschijnen ze relatief vaak op (uithoeken van) de Britse eilanden, naast enkele gevallen in andere dwaalgasten-hotspots als bijvoorbeeld Helgoland en Utsira.
Bijzonderheden
Na de eerste waarnemingen van deze soort in Europa, in de jaren 80 van de vorige eeuw, duurde het tot het begin van deze eeuw dat hij met enige (en toenemende) regelmaat in Europa opduikt. Deels komt dat waarschijnlijk doordat de kenmerken beter bekend zijn en omdat de soort inmiddels op de radar van een groeiend aantal vogelaars staat. Maar mogelijk speelt mee dat de soort zijn verspreidingsgebied uitbreidt in westelijke richting en dat daardoor de trekroutes dichter naar Europa zijn komen te liggen. Dat laatste is bij gebrek aan informatie uit de broedgebieden natuurlijk speculatie. Maar het is hoe dan ook bijna een wonder dat in Nederland nog geen Bruine Klauwier is vastgesteld. Maar aan een voorspelling waag ik me niet meer ...
Bruine Klauwier Lanius cristatus, Staines Moor, Surrey UK, 23 oktober 2009 (Thierry Jansen)
De vogel die zich in november-december 1999 in Ierland bevond vertoonde enige uiterlijke kenmerken van de ondersoort lucionensis en was mogelijk afkomstig uit het gebied waar het verspreidingsgebied van deze overlapt met de nominaatvorm (misschien wijzend op een 'confusus'?). Deze laatste ondersoort is echter de ondersoort die we hier als dwaalgast mogen verwachten, op grond van verspreiding en trekroutes en -afstand.
Herkenning van Bruine Klauwieren is redelijk eenvoudig, maar exemplaren in hun eerste winter kunnen worden verward met hun Grauwe leeftijdsgenoten. Een aantal van de Europese gevallen werd dan ook pas met terugwerkende kracht vanaf de foto's gedetermineerd. Zie voor de herkenning van de Bruine Klauwier (en zijn ondersoorten) daarom het speciale klauwieren-nummer van Dutch Birding.
Er resten in deze serie nog drie (onder)soorten klauwieren, waarvan er eentje nog niet in ons land is waargenomen, dus dit nu al uitstekende Jaar van de Klauwieren kan nog steeds een fantastisch klauwierenjaar worden.
Gert Ottens
NASCHRIFT: Het tweede geval van Bruine Klauwier voor Denemarken diende zich aan op 4 november 2012. Hier enkele foto's.
19213 views
Reacties:
| Door: Jan van der Laan, vrijdag 19 oktober 2012 10:23 |
| Mooi stuk, vooral de links naar alle gefotografeerde Europese gevallen. Tot november hebben we de tijd. Mijn ervaring met Bruine Klauwieren in Azië is dat ze minder in toppen van struiken zitten en meer in de begroeing en dat ze overal kunnen zitten, in wegbermen, in de haag van de hoteltuin, randen van kleine akkertjes enz. |
| Gewijzigd op: 2012-10-19 11:58:33 |
| Door: Garry Bakker, woensdag 24 oktober 2012 15:30 |
Ik kon alleen geen digitaaltje vinden van de hier en daar gepubliceerde foto van het eerste Britse geval op Shetland (van Dennis Coutts). Iemand?
|
| Gewijzigd op: 2012-10-24 15:31:24 |
| Door: Hans Bossenbroek, vrijdag 26 oktober 2012 14:41 |
| Volgens mij zijn de foto's alleen te vinden in British Birds. |
| Gewijzigd op: 2012-10-26 14:41:32 |
| Door: Gert Ottens, zaterdag 18 januari 2014 18:34 |
Vooruitziende blik van Jan, zeker wat biotoop betreft.
|
| Gewijzigd op: 2014-01-18 19:21:09 |
| Door: Arnoud B. van den Berg, maandag 20 januari 2014 12:59 |
| Ik vermoed dat de Ierse vogel een transatlantische dwaalgast betrof; immers, het taxon is o.a. ook in Nova Scotia vastgesteld. |
| Door: Arnoud B. van den Berg, maandag 20 januari 2014 13:05 |
| Behalve de vogel van 20 mei in Engeland zijn ze allemaal ontdekt in het najaar (sept-nov) en je zou haast concluderen dat de vogel van Azewijn al een paar maanden geleden arriveerde; misschien tegelijk met de influx (4 ex) afgelopen september in Schotland. |
| Gewijzigd op: 2014-01-20 13:16:28 |
| Door: Rob Gordijn, maandag 20 januari 2014 14:56 |
Hier de plaatjes van de Shetland vogel (1985) uit BB
|
| Door: Arnoud B. van den Berg, maandag 20 januari 2014 15:41 |
| Nog even over de Ierse vogel van 22 november tot 10 december 1999 (zie ook commentaar van Diederik): die vertoonde kenmerken van Filipijnse Bruine Klauwier L c lucionensis (een potentiele split) en werd uiteindelijk als een 'overlapvogel' aanvaard. Omdat de Ierse vogel misschien een transatlantische dwaalgast betrof, is het interessant naar de situatie in Noord-Amerika te kijken: daar zijn alleen al tot 1997 zeven gevallen (vier in Alaska, twee in California en een in Canada) die alle als nominaat L c cristatus zijn aanvaard behalve de enige die werd verzameld, op Shemya, Alaska: dat bleek een Filipijnse L c lucionensis, het taxon dat men als dwaalgast het minst zou verwachten (Condor 83: 65-77, 1981). De eerste Canadese vogel van Halifax, Nova Scotia, van 23 november 1997 is naar wordt aangenomen op 1 december gestorven ten gevolge van streng winterweer; de vraag is of deze uit het westen of uit het oosten kwam: het dichtstbijzijnde broedgebied (van de nominaat) ligt 11.800 km westwaarts of 10.600 transatlantische km oostwaarts. |
| Door: Ben Wielstra, maandag 20 januari 2014 16:03 |
| Wat een suffe naam, Filipijnse, is daar een goede reden voor? |
| Door: Arnoud B. van den Berg, maandag 20 januari 2014 16:27 |
| De Engelse naam die ik hier en daar tegenkom is Philippine (Brown) Shrike; kom maar met een betere naam, voordat het te laat is :). |
| Door: Gert Ottens, maandag 20 januari 2014 16:49 |
| Verwarring met Filipijnse Klauwier (Lanius validirostris) ligt dan misschien op de loer. |
| Door: Ben Wielstra, maandag 20 januari 2014 16:51 |
| Chinese Brown Shrike? Staat leuk ten opzichte van Chinese Grey Shrike. |
| Door: Eric Jan Alblas, woensdag 5 februari 2014 23:36 |
| In het speciale klauwieren-nummer van Dutch Birding staat in figuur 1 de verspreiding van de diverse 'isabelklauwieren'. Opvallend daarin is het aangegeven voorkomen van het taxon arenarius (Chinese Shrike) als wintergast in Mesopotamië en Koeweit. Hoewel zowel Daurische- als Turkestaanse Klauwieren algemeen zijn in Koeweit, ken ik geen enkel zeker geval of zelfs maar een claim van dit taxon voor Koeweit. Dit taxon is wel geclaimd voor Syrië (Dutch Birding 27-03) en in 'the birds of Israel' wordt 1 zekere ringvangst genoemd. Heeft deze discrepantie tussen literatuur en waarnemingen te maken met nieuwe inzichten en verbeterde determinatiekennis (arenarius blijkt toch isabellinus te zijn) of zien we iets over het hoofd? En waar overwintert het taxon arenarius dan wel (in zo-richting naar Pakistan?)? Vragen ... |
| Gewijzigd op: 2014-02-05 23:47:10 |
Je bent niet ingelogd, je moet ingelogd zijn om reacties te plaatsen.
