oder
"Jedes Land hat sein eigenes Lied über Alpenrosen"
Op zondag 14 juni voert Andries Zijlstra op waarneming.nl een melding in van een verzwakte Lammergier in het opvangcentrum De Bonte Piet in Midwoud. De vogel is even daarvoor opgepakt nabij een fietspad. Onder andere vanwege de waarneming van de ongeringde Lammergier (een andere vogel!) op 5 mei op de Sallandse Heuvelrug heeft ondergetekende een goed contact met de Zwitserse leiding van de Vulture Conservation Foundation (VCF). Kort na Andries' melding wordt er dan ook een mailtje gestuurd naar Franziska Lörcher, één van de mensen waarmee Hans contact heeft. Binnen een half uur belt zij terug vanaf een berg in de Zwitserse Alpen. Zij geeft snel instructies over hoe de Lammergier, die inmiddels als Schils is geïdentificeerd, het beste behandeld kan worden. Vanaf dat eerste contact met Zwitserland, begint een rollercoaster die twee weken later eindigt met het vrijlaten van de Lammergier op 2500m hoogte.
De Lammergier (met de naam Schils) is in 2014 uit het ei gekropen in La Garenne Zoo. Hij is daarmee een onderdeel van het Europese herintroductieprogramma. In mei 2014 wordt hij losgelaten in het Zwitserse Calfeisental, voorzien van een GPS-zender. In het jaar erna zwerft hij door de Alpen, om begin juni opeens te besluiten noordwaarts te vliegen. In een dag vliegt hij ruim 400 km en vliegt over Parijs richting het Kanaal. Vanaf daar volgt hij de kust noordwaarts over Breskens, Rotterdam en Amsterdam. Hij landt vervolgens nabij Midwoud. Onderstaand kaartje geeft zijn route aan, welke door middel van de GPS-data kon worden opgemaakt.
De vogel kan hier worden gevangen. Hij wordt vervolgens naar het opvangcentrum De Bonte Piet gebracht, alwaar de vogel (met behulp van instructies uit De Fûgelhelling en Zwitserland) gestabiliseerd wordt. Omdat deze instelling niet is ingericht voor dergelijke grote vogels, wordt de vogel al snel verplaatst naar de Fûgelhelling in Ureterp. Daar heeft men geschikte accommodatie voor de vogel en heeft men meer specifieke ervaring met roofvogels. Zij verzorgen de vogel totdat hij sterk genoeg is om getransporteerd te worden.
Ondertussen is het contact met de Zwitsers behoorlijk intensief. Zij willen graag weten hoe het met de vogel gaat en geven instructies over wat er het beste niet (medicatie) en wel ("voer hem maar botten") gedaan kan worden. Aangezien Hans wat ervaring heeft met het regelen van vergunningen (met name vanuit werk, maar ook omdat Hans dat ooit eerder heeft gedaan voor de Grote Trap van Beltrum in 2004), biedt hij al snel aan om het papierwerk in Nederland 'even te regelen". Dat bleek wat ingewikkelder dan verwacht ... Na veel telefoontjes, veel mail en de nodige druk op het ambtenarenapparaat (sommige ambtenaren blinken nou niet bepaald uit in welwillendheid en pragmatisch meedenken) lijkt het uiteindelijk toch te lukken. Hans moet op de dag voor het geplande vertrek persoonlijk nog even de CITES-papieren in Den Haag halen, de uitvoervergunning wordt ondertussen dankzij de douane in Oldenzaal (die mann'n proat lieke as Hans) en Sintrex geregeld, maar dan is het donderdagnamiddag 18 juni en lijkt het in Nederland allemaal geregeld. Denken we! Want op dat moment gooit de Zwitserse douane roet in het eten en staat het geplande vertrek voor donderdagnacht ineens op lossen schroeven. Voor het transport zouden we een formele TRACES-registratie nodig moeten hebben. Maar juist die hebben we niet, om de simpele reden dat de Nederlandse autoriteiten zeggen dat het niet nodig is binnen de EU en Zwitserland zich daaraan heeft geconformeerd. Dus wordt de TRACES-registratie niet verstrekt ... De Zwitserse douane laat ons ondertussen echter weten dat we er zonder TRACES níet in komen. We bevinden ons plots in een patstelling! Ondanks het feit dat we alle andere papieren geregeld hebben die nodig zijn voor TRACES (o.a. eigendomspapieren, CITES, gezondsheidsverklaring), krijgen we géén TRACES. We laten één van de Zwitsers bellen met de NVWA, zodat uitgelegd kan worden waarom het niet kan, maar we krijgen niets. Uiteindelijk trekken we de conclusie dat de enige oplossing is om alle papieren naar Zwitserland te mailen en het hele verhaal daar fysiek voor te leggen aan de douane. Afgesproken wordt om dat te doen zodra het kantoor op vrijdagochtend open gaat. Met het welzijn van de Lammergier en een spoedige terugkomst in het achterhoofd voert Hans donderdagavond laat de druk op de Zwitsers om het vrijdagochtend toch vooral te regelen stevig op (waarvoor hij zich later nog excuseert :-)). Hoe dan ook: om 22:00 uur op donderdagavond hebben we geen groen licht voor ons vertrek. We blazen het nachtelijk vertrek af, maar omdat in Basel op vrijdagmiddag al om 16:00 uur de douane dicht gaat, besluiten we het er de volgende morgen vroeg op te gokken ...
Vrijdagochtend rond een uur of half 7 wordt Schils in zijn vliegkooi gevangen door Andries. In een grote transportkooi gaat hij achterin de auto samen met Andries, Hetty en Marije op weg naar Zwolle, waar Jaap en Hans aanhaken. We hebben besloten vast te gaan rijden naar de grensovergang in Oldenzaal, zodat we direct door kunnen rijden als we positief bericht uit Zwitserland. Het is een gokje, want voor het zelfde geld moeten we omkeren naar huis. Vlak voordat we bij grensovergang Oldenzaal zijn, belt Daniel Hegglin, de directeur van de VCF: " I have good news!". Juichend ontvangen we zijn verlossende woorden: we kunnen door! We stoppen even bij de douane, waar de douaniers hun ogen uitkijken. Ze zijn zo erg onder de indruk dat ze zelfs vergeten de CITES-papieren af te stempelen, waar wij natuurlijk ook niet aan hebben gedacht ...
We rijden door en komen na een voorspoedige, maar warme rit om 14:30 uur aan in Basel. Daar staat het ontvangstcomité klaar en wordt de vogel welkom geheten in Zwitserland. Na een half uur zijn de formaliteiten geregeld en moeten we doorrijden naar de luchthaven van Zürich. Daar wordt de vogel 'veterinair ingeklaard" en dan gaat het toch nog bijna mis ...!
 | |  |
Omdat hier een klein foutje in de CITES-vergunning wordt geconstateerd, wordt de vogel in beslag genomen. Gelukkig is de dame die verantwoordelijk is erg schappelijk. Na wat druk van Daniel Hegglin blijft de vogel in beslag genomen, maar mogen we hem wel meenemen! Daarna is het door de file nog een dik uur naar Naturpark Goldau. In het park zitten drie broedparen Lammergier vanuit het herintroductieprogramma en de dierenarts van het park heeft veel ervaring met de soort. Hij controleert de vogel nauwkeurig en besluit dat hij vrijgelaten mag worden zaterdag! De vuisten worden weer gebald: yes!
Na een klein half uurtje rijden we snel door naar Melchsee-Frutt. We moeten namelijk precies om 20.00 uur onder aan de berg zijn om hem op te mogen rijden (opgaand verkeer alleen op even uren) en het laatste stuk zelfs alleen met een speciale vergunning die ons in het bergdorpje Melchsee Frutt door iemand wordt overhandigd. De man is al ingeseind en staat op ons te wachten met het papiertje dat ons toegang moet verschaffen tot de komende kilometers. Het papier nemen we dankbaar in ontvangst en we rijden met alle ramen geopend (de bommetjes van Rein zijn er niks bij) het dorpje uit. Nadat we de eerste Sneeuwvink voor Andries, Hetty en Marije gescoord hebben rollen we verder langs azuurblauwe bergmeertjes en glooiende bloemenvelden. Overal zitten zingende Waterpiepers, Tapuiten en Alpenmarmotten. Rond 20.30 uur komen we aan in Berghotel Tannalp en kunnen we het decor even op ons in laten werken. Wat een plek. Wat een landschap. Echt fantastisch. We worden daar zeer hartelijk welkom geheten door twee dames van het herintroductieprogramma. Het eten staat klaar, de biertjes smaken goed en de Schnapps (Honig-Chrüter...honiG-KGRJUUUTuRRRR) glijdt lekker naar binnen. Omdat de avond DT-niveau (DT Alpine) dreigt te halen, gaan we toch maar naar bed ...
Aangezien het een prachtige plek is en we niet zo vaak in hoogalpiene gebieden komen, zetten we de wekker vroeg om te gaan vogelen. Direct vallen de overal zingende Waterpiepers op. Her en der wat Alpenkauwen, Murmeltiere en een verrassende Dodaars op 2000 meter hoogte, maar veel is er nog niet te zien zo vroeg. Om 7:00 uur zijn we terug bij het hotel voor het ontbijt. Al snel komt er een hele karavaan met auto's de bergweg omhoog rijden. Mensen van de VCF, de Zwitserse pers, vertegenwoordigers van de Jagersvereniging, twee bergwachters, etc. Al met al rijden we met een man of 15 de berg op. Na een kilometer verandert het pad in niet meer dan een spoor, moeten we de auto parkeren en gaan we te voet verder.
Na verloop van tijd houdt het licht hellende valleitje op en staan we aan de voet van een steile helling met daarboven een overhangende rotswand. De 4x4 Offroad van de VCF is tot hier gereden en Schils wordt overgeladen van zijn transportkoffer naar een houten kist die met een rugzakbevestiging op de schouders van een van de Zwitsers geladen wordt. De cameraploeg schiet zijn beelden en we beginnen aan de klim.
We houden Andries nog voor dat het feitelijk niet anders is dan een Friese dijk die je moet beklimmen, maar niet veel later we zijn toch wel blij dat we af en toe pauze houden om op adem te komen. De helling wordt steiler en we klimmen tussen de Blauwe Gentianen door naar boven. Tegen het einde van de klim moeten we ons aan een touw vasthouden en omhoog trekken, maar als we eenmaal over het laatste richeltje zijn en de hoge, overhangende rotswand boven ons uittorent, blijkt het allemaal de moeite waard: we worden getrakteerd op een spectaculair uitzicht.
Terwijl wij op adem komen, wordt Schils geprepareerd om los gelaten te worden. Daniel zorgt er voor dat de GPS-zender goed op de rug van Schils bevestigd wordt en alles wordt nog eens dubbel gecontroleerd. We hoeven ons ondertussen niet te vervelen want de Lammergieren die vorige maand in het kader van het project op deze plek zijn los gelaten en wennen aan het vrije leven in de Alpen, komen een kijkje nemen en zweven vlak voor ons langs.
We zien Alpenkauwen en af en toe vliegt er een Sneeuwvink kwetterend over ons heen. Maar dan is het zover. Schils is klaar en Daniel geeft Andries de eer om Schils zijn vrijheid terug te geven. Daniel en Andries zetten Schils aan de voeten van Andries en dan laat Andries Schils los. De vogel lijkt nog niet te beseffen dat hij vrij is, zit nog even om zich heen te kijken, maar staat dan op, draait zijn kop in de wind, opent langzaam de vleugels en verdwijnt met een paar ferme vleugelslagen boven de klif. Het is gelukt!
We feliciteren elkaar, genieten nog even na en beginnen dan langzaam aan de afdaling. Onderweg stoppen we nog regelmatig om foto's te maken van de boven ons zeilende Lammergieren. Op een bepaald moment komt er een juveniele Steenarend bij en grijpt een van de Lammergieren in de staart. Geweldig om te zien, zowel het verschil in formaat als de onverstoorbaarheid van de Lammergier ...
De uurtjes erna brengen we door op het platform van de observatiepost op de helling tegenover de rotswand. Schils is al enige tijd niet meer in beeld, als we van Daniel te horen krijgen dat de eerste gps-log binnen is en dat Schils al op grote afstand achter een berg achter ons (de Graustock) vliegt. Hij is er blijkbaar meteen vandoor!
Desondanks vermaken we ons met de drie andere Lammergieren (Trudi, Sempach en Goldau), drie Steenarenden (2 adult en een juveniel), drie jonge Steenbokken die langs de klif proberen af te dalen, twee Gemzen en Franziska die ons trakteert op een welkome bak koffie.
's Avonds, na een heerlijke dag, een paar biertjes en een douche zitten we gezellig met Franziska Lörcher en Christine Jutz in Tannalp aan tafel. Ze hebben goed nieuws: Schils is na een flinke omzwerving 's avonds toch teruggekomen op de plek van uitzetten. We praten over de Lammergieren, het project, de zwerfdrang van wilde vogels die al in de oudheid plaats vond, de voederplekken in Spanje en de noodzaak daartoe vanwege de angst voor vergiftigingen en de impact die dat heeft op het zwerfgedrag van de Pyreneeën-vogels en voordat je er erg in hebt komt de Honig Chrüter op tafel, wordt het glas geheven en dwaalt het gesprek af naar Alperosen ...
Via deze weg willen we graag wat mensen bedanken voor de hulp en de inzet van de afgelopen week:
- Marije, Hetty en Andries (en hun teams!) voor de verzorging van Schills in Nederland
- Suna, Koen en Rogier van het CITES-bureau in Den Haag voor de spoedprocedure
- Dierenarts Anton Beijer van het Dierenziekenhuis Drachten voor de hulp bij de TRACES
- Dhr Borgmans van de NVWA voor de hulp bij de TRACES
- Dhr Brons van Sintrex Douane expediteurs voor de hulp bij de uitvoervergunning
- De douaniers van het douanepost Oldenzaal (met name dhr. Moleman)
- Carlos Methner at the customs at Basel Weil am Rhein
- Arnold Meijer voor het vlot regelen van het DB-logo
- Dutch Birding voor een financiële bijdrage om de kosten van het papierwerk te dekken
- And off course: all the people from the Vulture Conservation Foundation: Dani, Franziska, Christine, Marianne, Hans, Frans, Eugen, Walter, HansRuedi, Martin, Hans Frey, Jose Tavares and all the helpers we did not even meet
- Polo Hofer, voor Alperose
Voor meer informatie over de Lammergieren in de Alpen, zie:
Wat pers:
Hans M. Pohlmann
Jaap H. Denee
8339 views
